Oświetlenie ogrodu. Cechy instalacji elektrycznej i rodzaje opraw oświetleniowych.
Plan ogrodu, a instalacja elektryczna
Integralną częścią projektowania ogrodu jest zaplanowanie instalacji elektrycznej odpowiednio do rozmieszczenia opraw oświetleniowych. Obwody oświetleniowe i inne urządzenia techniczne, niezbędne do funkcjonowania instalacji, umieszcza się w gruncie na etapie poprzedzającym założenie rabat, trawników, nasadzenie roślin. Zachowanie porządku: projekt, położenie infrastruktury technicznej (obwody elektryczne), wykonanie robót ziemnych wieńczących wygląd ogrodu – gwarantuje łatwiejsze roboty i niższe koszty, niż np. w przypadku ponownego rozkopywania trawnika po zasianiu trawy.
Przewody czy kable
W większości przypadków, zwłaszcza przy długich obwodach i przy dużych odległościach pomiędzy oprawami oświetleniowymi, praktyczne będzie realizowanie zasilania napięciem sieciowym 230V z uwagi na mniejsze spadki napięcia i możliwość zastosowania typowych przekrojów żył. Do układania obwodów elektrycznych w gruncie niezbędne są kable, np. YKY, różniące się od przewodów instalacyjnych izolacją odpowiednią do występującego środowiska (m. in. wilgotność). Kablowy obwód elektryczny umieszcza się w wykopie na głębokości 70 cm. 30 cm nad kablem układa się niebieską taśmę ostrzegawczą. W punktach instalacji opraw zostawia się odpowiedni zapas kabla, średnio od 0,5 do 1 m nad ziemią. Do pojedynczego obwodu (wszystkie oprawy świecą jednocześnie) wystarczy kabel trójżyłowy o przekroju 1,5 mm2. Jeżeli system oświetleniowy jest bardziej rozbudowany (projektant zaplanował więcej obwodów), dobiera się kabel o potrzebnej ilości żył. Gdy rosną odległości (np. kilkadziesiąt metrów od źródła zasilania), należy wziąć pod uwagę kryterium spadku napięcia i położyć kabel o większym przekroju. Można również wykorzystać tzw. zasilanie dwustronne – kładąc np. typowy przekrój 1,5 mm, doprowadzić zasilanie z drugiej strony do końca obwodu.
Kable Elpar
Oświetlenie ogrodowe 12V
W oświetleniu ogrodowym często są stosowane oprawy oświetleniowe na obniżone, bezpieczne napięcie 12V. Należy pamiętać, że przy 12V płynie znacznie większy prąd, a więc przekroje przewodów muszą być odpowiednio większe, np. 2,5 mm2 lub 4 mm2 w zależności od obciążenia i długości obwodu. Jeśli zastosujemy za mały przekrój, na skutek spadku napięcia wystąpi efekt coraz ciemniej świecących opraw na długości obwodu. Przewody niskonapięciowe mogą składać się tylko z żył roboczych, nie wymagają prowadzenia żyły ochronnej, jak to ma miejsce w obwodach sieciowych (faza, zero i żyła żółto-zielona ochronna).
Sterowanie
Na etapie projektowania uwzględnia się systemy sterowania począwszy od elementarnych typu wyłącznik czasowy, wykrywający ruch lub zmierzchowy, a skończywszy na wyrafinowanych systemach pozwalających na ściemnianie, pracę według zaprogramowanej sekwencji świecenia opraw. Do sterowania można zastosować konsolę zlokalizowaną w wybranym punkcie domu lub specjalny pilot, a urządzenia systemu zamontować w tablicy rozdzielczej i innych punktach ogrodowej instalacji stworzonych do obsługi zaprojektowanego oświetlenia. Obecne rozwiązania techniczne (szczelne szafki rozdzielcze do montażu na zewnątrz) pozwalają na umieszczenie elementów zasilania i sterowania bezpośrednio w strefie podziału na docelowe obwody.
Rodzaje opraw ogrodowych
Światło na duże powierzchnie
Do intensywnego oświetlenia dużych elementów architektury, drzew, stosuje się lampy metalohalogenkowe (ewentualnie halogenowe) 20W, 35W lub 70W, a ostatnio coraz powszechniej naświetlacze led. Lampy metalohalogenkowe, podobnie jak świetlówki, cechują się dużą oszczędnością i znaczną trwałością. Będą odpowiednie do miejsc, w których potrzeba dużo światła, a oświetlenie pracuje przez wiele godzin.
Zobacz naświetlacze tradycyjne
Zobacz naświetlacze led
Światło miejscowe
Gdy zadaniem oświetlenia jest stworzenie kompozycji akcentów świetlnych oraz oświetlenie ciągów komunikacyjnych, alejek, to w zupełności wystarczą popularne świetlówki kompaktowe o mocach od 7W do 23W odpowiadające standardowym żarówkom od 40 do 100W, montowane w oprawach stojących.
Zobacz oprawy stojące
Światło akcentujące
Do dyskretnego podkreślenia detali ogrodu nadają się reflektorowe oprawy na żarówki halogenowe (niskonapięciowe z trzonkiem GU5.3 lub sieciowe o trzonku GU10) albo źródła led o mocach od 3W do 6W z zasilaniem 12V lub 230V. Mogą świecić punktowo lub oświetlać światłem zalewowym małe powierzchnie wyznaczone do akcentowania.
Zobacz reflektory Spotline
Zobacz reflekor Su-ma
Oprawy do gruntu
Popularną formą oświetlenia zewnętrznego jest montaż opraw w gruncie – w trawnikach, nawierzchni alejek, podjazdach do garaży itp. Oprawy oświetleniowe nazywane potocznie najazdowymi wbudowuje się w podłoże. Mają one specjalne wzmocnione wykonanie zarówno mechaniczne jak i pod względem szczelności, z uwagi na trudniejsze warunki pracy. Moce i parametry rozsyłu światła również są zróżnicowane, począwszy od malutkich opraw akcentujących na źródła led o mocy np. 1W, a skończywszy na wydajnych oprawach do lamp metalohalogenowych. Oprawami najazdowymi można podświetlić ciągi komunikacyjne, iluminować elewację budynku, czy eksponować drzewa i krzewy.
Oprawy marki Spotline
Oprawy w lumina.sklep.pl
Pod wodę
Do oczek wodnych producenci oferują specjalne oprawy oświetleniowe o stopniu szczelności IP68, zasilane bezpiecznym napięciem, np. 12V. Źródłem światła mogą być żarówki halogenowe, szczególnie w wersji IRC o przedłużonej żywotności (4-5 tys. godzin) i większej wydajności. Alternatywę stanowią źródła led – o żywotności nawet 50 tys. godzin.
Zobacz reflektor do oczka wodnego
Oprac. inż. Bogdan Sawłowiec
Współpraca: Stanisław Bartnik
Instalacje elektryczne. Pomiary elektryczne. Kompleksowe wykonawstwo. Roboty w Białymstoku i Warszawie.
Kontakt: tel. 604 980 758, e-mail:
www.eltech-sawlowiec.pl
W publikacji wykorzystano produkty: Spotline, Polned, Su-ma, Elgo, Norlys, Lumenmax, Elpar.